DOK SANJAŠ JUGOSLAVIJU PROPADE BiH

Od trenutka kada sam prihvatio kandidaturu za predsjednika SABNOR BiH znao sam da sam istovremeno prihvatio stavljanje mete na čelo za brojne napade i provokacije neistomišljenika. Moje procjene su se obistinile, čak u mnogo oštrijem tonu i obliku od očekivanih. Neke su završile pozivanjem na razgovor u policiji, a neke i na sudu. Ništa od toga me nije iznenađivalo, ali kada napadi, uvrede i prijetnje dođu od pojedinaca koji za sebe kažu i to ističu da su antifašisti ili su pak na lokalnom nivou neki čimbenici u antifašističkim udruženjima, onda to pali alarm za ozbiljnu analizu i provjeru djelovanja. No pođimo redom da bi stvari bile jasnije.

Kako je počelo?

Savez udruženja boraca Narodnooslobodilačkog rata Jugoslavije

skraćeno SUBNOR (makedonski: Сојузот на на здруженијата на борците од Народноослободителната војна; slovenski: Zveza združenj borcev in udeležencev narodnoosvobodilnega boja) je bila društveno-politička organizacija u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji koja je okupljala sve borce Narodnooslobodilačkog rata (NOR), od 1941-45. godine i bavila se očuvanjem tekovina tog rata, kao i materijalnim obezbeđenjem bivših učesnika, posebno invalida, kao i njihovih porodica.

SUBNOR Jugoslavije je osnovan 1947. godine pod nazivom Savez boraca Narodnooslobodilačkog rata (makedonski: Сојузот на борците од Народноослободителната војнаa; slovenski: Zveza borcev narodnoosvobodilnega boja), a na svom Četvrtom kongresu, 1961. godine se spojio sa Savezom ratnih vojnih invalida Jugoslavije i Udruženjem rezervnih oficira i podoficira. Tada je i dobio naziv Savez udruženja boraca NOR-a, pošto su svi tadašnji članovi Saveza ratnih vojnih invalida, kao i Udruženja rezervnih oficira i podoficira bili učesnici NOR-a, a samim tim i članovi Saveza boraca. Ovim udruživanjem stvorena je jedinstvena društveno-politička organizacija koja je imala za cilj borbu za očuvanje i razvijanje tekovina Narodnooslobodilačkog rata i socijalističke revolucije.

Od 1947-91. godine SUBNOR se sastojao iz šest republičkih organizacija, koje su osamostaljivanjem njihovih republika od SFRJ, postajale kao samostalne organizacije.

Osnivački kongres Saveza boraca Narodnooslobodilačkog rata Jugoslavije održan je 28. i 29. septembra 1947. godine u Beogradu. Na Kongresu su donesena Pravila Saveza boraca, kojima su utvrđeni naziv organizacije, zadaci, organizaciona struktura, uslovi prijema u članstvo, prava i dužnosti članova i dr. Takođe, na Kongresu je izabran Glavni odbor organizacije, a za prvog predsjednika Saveza boraca je izabran Josip Broz Tito.

Osnovni zadatak Saveza boraca je bio očuvanje i učvršćivanje tekovina Narodnooslobodilačke borbe, razvijanje tradicija Narodnooslobodilačke borbe, sakupljanje istorijske građe iz Narodnooslobodilačke borbe, uređivanje grobova palih boraca, podizanje spomenika, osnivanje muzeja, briga o materijalnom zbrinjavanju, školovanju i zapošljavanju učesnika i djece palih boraca, regulisanju invalidnine, penzija i ostalih socijalnih pomoći učesnicima rata i njihovim porodicama, briga o prosvjetnoj i sportskoj aktivnosti članova, saradnji sa nacionalnim i međunarodnim organizacijama bivših boraca i dr. Članovi ove organizacije mogli su biti - učesnici Narodnooslobodilačke borbe, aktivisti Narodnooslobodilačkog pokreta, zatvorenici i internirana uhapšena lica zbog pomaganja i saradnje sa Narodnooslobodilačkim pokretom, zarobljenici bivše Jugoslovenske vojske koji su se u zarobljeništvu opredjelili za Narodnooslobodilački pokret i jugoslovenski državljani koji su se van Jugoslavije borili protiv fašizma. Tokom 1948. godine, osnovane su republičke organizacije Saveza boraca - u aprilu Savez boraca Crne Gore; u maju Savez boraca Srbije, Savez boraca Hrvatske i Savez boraca Bosne i Hercegovine i u julu Savez boraca Slovenije.

Na Četvrtom kongresu Saveza boraca, održanom od 29. juna do 1. jula 1961. godine u Beogradu došlo je do ujedinjenja organizacije Saveza boraca sa organizacijama Saveza ratnih vojnih invalida Jugoslavije i Udruženja rezervnih oficira i podoficira. Tada je i dobijen novi naziv organizacije - Savez udruženja boraca NOR-a, pošto su svi tadašnji članovi Saveza ratnih vojnih invalida, kao i Udruženja rezervnih oficira i podoficira bili učesnici NOR-a, a samim tim i članovi Saveza boraca. Na Šestom kongresu SUBNOR-a, održanom od 15. do 17. oktobra 1969. godine u Ohridu donet je novi Statut organizacije, koji je dao više ovlašćenja republičkim organizacijama SUBNOR-a. Takođe od ovog Kongresa, iz članstva SUBNOR-a je izdvojen Savez rezervnih vojnih starješina Jugoslavije (SR VSJ), pošto su vremenom članovi ovog udruženja počeli da postaju i penzionisani oficiri i podoficiri koji nisu bili učesnici NOR-a.

Tokom prvih poslijeratnih godina osnovna aktivnost SUBNOR-a bila je usmjerena na njegove osnovne ciljeve - očuvanje i njegovanje tradicija NOB-a, zbrinjavanje bivših boraca, invalida, kao i porodica palih boraca, podizanje spomenika i dr. Kasnije tokom sedamdesetih i osamdesetih godina, u rukovodstvo SUBNOR-a su se sve više nalazili penzionisani državni i partijski funkcioneri, kao i generali i oficiri Jugoslavenske narodne armije (JNA). Tada je SUBNOR sve više postajao politička organizacija, koja je pored svog primarnog delovanja počela da se mješa u sve aktuelne društveno-političke probleme u zemlji sa stanovišta „čuvara revolucije“.

Na inicijativu SUBNOR-a 1950. godine su ustanovljene „Spomenica palih borca NOR-a“, koju je dodjeljivalo Ministarstvo narodne odbrane i „Spomenica žrtava fašističkog terora“, koju su dodjeljivali Prezidijumi narodnih skupština republika FNRJ. Predloge za dodjeljivanje ovih spomenica donosio je SUBNOR. Takođe SUBNOR je nadležnim organima davao prijedloge za odlikovanje pojedinaca ili jedinica za učešće u Narodnooslobodilačkom ratu, a bez saglasnosti članova SUBNOR-a nije se mogla dobiti ni Partizanska spomenica 1941.

Predsednik FNR Jugoslavije Josip Broz Tito je 3. jula 1956. godine, povodom petogodišnjice početka Narodnooslobodilačkog rata, odlikovao Ordenom narodnog heroja ovu organizaciju za - izvanredne junačke podvige i masovni heroizam kojim su se članovi organizacije Saveza boraca istakli u vreme Narodnooslobodilačkog rata u borbi protiv neprijatelja i za naročite zasluge stečene na čuvanju tekovina narodne revolucije.

Članstvo u SUBNOR-u je bilo dobrovoljno i pojedinačno, a pored učesnika Narodnooslobodilačkog rata (NOR), saradnika Narodnooslobodilačkog pokreta (NOP), zarobljenika i logoraša, član SUBNOR-a je mogao biti i svaki građanin Jugoslavije koji se van zemlje borio protiv fašizma, kao i bivši učesnici građanskog rata u Španiji, pokreta otpora u Francuskoj i dr. Kasnijih godina, u članstvo SUBNOR-a su uključivani i članovi porodica poginulih boraca ili umrlog invalida.

U vreme održavanja svog Šestog kongresa, 1969. godine SUBNOR je imao 1.348.056 članova, a u vreme održavanja Sedmog kongresa, 1974. godine 957.805 članova.

SUBNOR Jugoslavije bio je član i jedan od osam osnivača Svjetske federacije bivših boraca (engleski: World Veterans Federation), koja je osnovana 1951. godine u Parizu, pod nazivom Međunarodna federacija Organizacije ratnih veterana (engleski: The International Federation of War Veterans Organisation). SUBNOR Jugoslavije je izdavao svoj list 4. jul.

Poslije raspada Jugoslavije, 1991. godine SUBNOR Jugoslavije je prestao da postoji u dotadašnjem obliku, a njegovu tradiciju u novonastalim državama nastavile su dotadašnje republičke organizacije. U Bosni i Hercegovini nastale su dvije organizacije sa sjedištem u Sarajevu i Banja Luci.

Savez antifašista i boraca narodnooslobodilačkog rata u Bosni i Hercegovini (SABNOR BiH), nastao 24. juna 2006. godine transforamcijom dotadašnje organizacije SUBNOR-a Bosne i Hercegovine.

Tako je počelo, tako se razvijao i tako nestao SUBNOR Jugoslavie. U međuvremenu u novonastalim državama na antifašističke tradicije počinje se vrlo različito gledati, najčešće neblagonaklono. Počinju revizije istorije, rehabilitacije, službene i neslužbene, domaćih fašista iz drugog svjetskog rata, škole, ulice i trgovi dobivaju imena ratnih zločinaca iz tog vremena, podižu im se spomenici, a istinski heroji, antifašisti protjeruju iz javnog prostora kao izdajnici i zločinci, te se svaki pomen na njihovo vrijeme ruši ili prepušta zubu vremena. Crvena boja i crvena zvijezda petokraka postaju najomraženiji simboli i tako dalje i tako dalje.

U tim i takvim okolnostima antifašistička udruženja različito se počinju ponašati. Jedni prihvataju službene stavove nove vlasti i počinju i oni prihvatati reviziju istorije. Ukratko odriču se svega onoga zbog čega su svojevremeno osnovana, a sve zarad komadića pogodnosti rukovodstvima tih udruženja. Drugi, ne odričući se svog identiteta idu u drugu krajnost koja se pretvara u prenaglašeni žal za Jugoslavijom istovremeno ne razumijevajući da su nastale druge društvene okolnosti i da sada žive u drugim državama. To često stvara situacije u kojima se ne poštuju osnovna državna obilježja, što u konačnici jeste prekršaj koji se može i sudski procesuirati.

Ukratko, nastalo je šarenilo razumijevanja antifašizma i fašizma u samim antifašističkim udruženjima.

Kako dalje?

Čini mi se da, prije svega, treba shvatiti i početi primjenjivati neke činjenice koje jesu realnost već trideset godina. Tu mislim na slijedeće:

-        Socijalistička federativna republika Jugoslavija, koliko god je neko volio, ne postoji već 30 godina,

-        Bosna i Hercegovina, koliko god je neko volio ili ne volio, je država u kojoj živimo,

-        Država Bosna i Hercegovina, koliko god nam se ne sviđala, ima svoja obilježja i zakonom je propisano njihovo poštivanje,

-        Drugi svijetski rat završen je maja 1945. godine i tada je vojno pobijeđen fašizam,

-        Odavno su mrtvi Hitler, Musolini, Mihailović i Pavelić,

-        Titove partizanske bitke davno su dobivene,

-        U društvu koje živimo svakodnevno se čuju pozivi na neku neofašističku akciju.

-        Mi zapravo živimo neofašističko društvo,

-        Nije antifašizam danas polaganje cvijeća, strastveno mahanje zastavom SFRJ i SKJ, te teferič na ledinama oko monumentalnih spomenika bitkama iz NOB-a,

Mislim da se moramo osvijestiti i početi drugačije djelovati, proaktivnije, odlučnije, društveno angažovanije. U tom smislu mislim da je važno slijedeće:

-        Ne živimo prošlost, učimo i nadahnjujmo se prošlošću, ali živimo sadašnjost promišljajući budućnost,

-        Sa manifestacionog obilježavanja važnih događaja i ličnosti pređimo na radna, naučna, obrazovna, umjetnička obilježavanja koja će motivisati i inspirisati širi krug građana da slobodnije izražavaju svoje zadovoljstvo i nezadovoljstvo društvom u kojem žive,

-        Pokrenimo široku platformu edukacije građana da uče i nauče šta danas jesu moderni oblici neofašizma,

-        Ne bijmo bitke sa mrtvim fašistima dok oko nas rastu i razvijaju se novi, drugačiji, lijepo upakovani, mutirali, ali još opasniji,

-        Prihvatimo činjenicu da Titovih partizana ima sve manje i manje i da su u poodmakloj životnoj dobi. Preuzmimo ideju slobode od njih i nadahnuti njihovim djelom krenimo u naše antifašističke borbe. Imajmo na umu da u našim redovima vrlo brzo neće biti boraca NOR-a, te da mi preuzimamo odgovornost za očuvanje ideje antifašizma u našoj domovini,

-        Shvatimo da oko ostanemo samo na komemorativnom sjećanju prošlosti ignorirajući nove oblike fašizma danas da ćemo kao pokret biti marginalizirani i izgubiti svaki smisao,

-        Ne borimo se za utopijske ideje ovovremene obnove Jugoslavije, istovremeno propuštajući šanse u borbi za očuvanje Bosne i Hercegovine,

-    Prihvatimo da je Bosna i Hercegovina naša domovina i svima će biti bolje,

-        Ne tražimo razlike među nama da bi ih isticali, nego tražimo ono što nas povezuje, što nam je zajedničko i na tome gradimo jedinstven antifašistički front, spreman preuzeti mnogo veću odgovornost za očuvanje države od ove koju danas iskazujemo,

-        Svakodnevno govorimo i pišimo o svim lošim pojavama u društvu, svi i na svim nivoima, od mjesnog odbora do SABNOR BiH. Samo tako će se čuti naš glas,

-        Imajmo povjerenje u mlade ljude, dajmo im šansu da realiziraju svoje ideje, ne namećimo im naša rješenja, učimo od njih. Podsjetimo se koliko su godina imali brojni heroji NOB-a kad su činili herojska djela. Oni su dobili šansu, iskoristili je i ušli u istoriju. Ne sumnjajmo u današnju mladost. Dajmo im šansu, imajmo povjerenje i krenimo zajedno u akciju.

Svi oni sa početka teksta napadaju me upravo zbog posljednjih stavova, a ja ih grčevito branim. Njihovi napadi puni su mržnje, prijetnji, ucjena, neznanja, primitivizma ili da se slobodnije izrazim, oni bi antifašizam branili fašističkim metodama.

Bez mene, hvala lijepo.